Rusya`nın Azerbaycan – Ermenistan Merkezli Güc Dengesi Politikası

Rusya`nın Azerbaycan – Ermenistan Merkezli Güc Dengesi Politikası

Yadigar Nagiyev

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Öğrencisi

Son günlerde, Azerbaycan – Ermenistan arasında yeniden küçük çaplı çatışmaların yaşandığı gözlemlenmektedir. Bu çatışmaların temel nedeni, Ermenistan`ın proaktiv söylem ve eylemleri ve Rusya`nın Azerbaycan ve Ermenistan arasında oluşturmaya çalıştığı güc dengesi politikası ile açıklanmalıdır. Nitekim, devletler, Realist teorinin güvenlik bağlamında yer alan Güç Dengesi Politikası`na göre kendi çıkar alanında güçlenmeye çalışan diğer devletleri engellemek için çeşitli yöntemler uygularlar. Bu politika doğrultusunda, Rusya`nın son dönem Azerbaycan ve Ermenistan ilişkilerini inceleyecek olursak, II Karabağ Savaşın`da Ermenistan`ın Batı söylemli başbakanı Paşinyan`ı bertaraf etmek için, Azerbaycan`ın 27 Eylül 2020 tarihinde haklı olarak kendi topraklarını özgürleştirmesi haraketini destekleyen ve sessiz kalan bir Rusya varken, savaş sonrası ise bertaraf edilen Ermenistan`ın Azerbaycan karşısında daha da erimesini engelleyen bir Rusya var. Bu görüntü aslında bizlere, “Devletlerin dostu yoktur, çıkarları vardır” deyimini hatırlatmalıdır. Nitekim bu söylemde realist dış politika uygulayan Rusya, her iki taraf arasında seçim yapmamakta ve sadece bir tarafı diğer tarafla kendi çıkarları doğrultusunda zayıflatmaktadır.

Rusya`nın bölge devletleri ile bu denli ilgilenmesinden ziyade, AB gibi devlet üstü kurumlarda, taraflar arasındaki güç dengesinin korunmasında meraklıdır. Buna örnek verecek olursak, AB`nin savaş sonrasında Ermenistan`a 2.6 milyar avro yardım ayırması ve diğer aktörlerin bu tarz açıklamaları adeletsiz olmasından ve 30 yıldır Azerbaycan toprağını işgal eden gücü desteklemesi gibi algılanmasından ziyade ne yazıkki bu, adaletsiz güc dengesi politikasıdır. Elbette, mesele incelendiğinde Ermenistan`a sağlanan yardımların bir çoğunun Ermeni Diasporası yardımıyla gerçekleştiğinin de altı çizilmelidir. Çünki, Ermeni Diasporası`nın belirtilen ülkelerin ve Rusya`nın yasama ve medya kuruluşlarında önemsenecek kadar etkili gücü vardır.

Kendisine karşı adaletsiz şekilde oluşturulan güç dengesi politikasına karşın Azerbaycan da çeşitli politikalar uygulamaktadır. Nitekim, Rusya ve Fransa gibi güçleri Türkiye, Pakistan ve Birleşik Krallık`ın desteyi ile dengelemeye çalışan Azerbaycan, jeopolitik güç dengesi doğrultusunda, geçen gün Rusya ve İran`a Ermenistan`a verdikleri destekden dolayı nota vermiştir. En son CNN Türk`e ropörtaj veren Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, “Rusya Ermenistan`ın müttefiki bizim komşumuzdur” açıklaması, Rusya tarafından uygulanan güç dengesi politikasının devletler arasında oluşturduğu gerginliği gözler önüne sermektedir. Belirtilen kaygılara rağmen, Rusya tarafından açıklamada bulunan Rusya Fedarasyonu Dış İşleri Bakanlığı sözcüsü Mariya Zaharova, “Yurt dışına silah sevkiyatı, Rusya'nın egemenlik hakkıdır. Rus tarafı, bölgede bir güç dengesini koruma ihtiyacını dikkate alıyor” tarzında açıklaması savunduğumuz tezin ne kadar doğru olduğu ispatlamaktadır.

Rusya tarafından uygulana güç dengesi politikasına karşı durabilmek ve Ermenistan üzerinde kendi etkisini artırabilmek için, geçen gün Azerbaycan tarafınının kendi toprakları içerisinde yer alan ve Ermenistan`ı İran`a bağlayan Goruş – Kafan karayolunu sadece 1 günlük kapatması, Ermenistan başbakanı Paşinyan`ı zor duruma düşürdü. Bunun yanı sıra Azerbaycan`ın Ermenistan ile sınırlar mevzilerini güçlendirmesi, geçici ayrılıkçı bölgede yaşayan Karabağ Ermenileri`nin de durumunu zorlaştırmaktadır. Hatta ekonomik sorun yaşayan Karabağ Ermeni`lerinden bir grup Azerbaycan vatandaşı olmak ve Azerbaycan`da çalışmak istediklerine dair Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev`den ricada da bulunmuşturlar.

Sonuç olarak, kendi çıkarları doğrultusunda her iki tarafla ilişkiler içerisinde olan ve Güney Kafkasya`ya kendi yakın çevresine geçit olarak gören Rusya, elinden geldiği kadar taraflar arasında ilişkilerin kendi bölgesel organizasyonlar doğrultusunda çözümlenmesini hedeflemektedir. Rusya`nın uyguladığı politikasına, ekonomisi ve askeri altyapısı zayıf Ermenistan`la kıyaslanmayacak güçlü olan Azerbaycan`ın jeopolitik realiteyi gözetleyerek dayanacağı beklenmektedir. Azerbaycan`ın aksine AB ile bütünleşmeyi hedefleyen Ermenistan`ın II Karabağ Savaşı sonrası bu fikirleri ise şimdilik mümkün gözükmemektedir.

Yadigar Nagiyev

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Öğrencisi

28-08-2021/BANDIRMA