Küba, İspanya’nın kolonisi olmadan önce bu adada sadece yerel kabileler yaşıyordu. Adaya ilk ayak basan Avrupalı Kristof Kolomb oldu. 1492 yılında bu topraklara vardığında hiçbir direnişle karşılaşmadan adanın İspanya Krallığı’nın bir parçası olduğunu ilan etti. Bir teoriye göre Kolomb’un kendisi Portekiz kökenli olduğundan bu adaya Portekiz’deki bir kasaba olan Küba adını vermiş. Biraz daha güvenilir kaynaklar, adanın yerel halkı olan Taino’ların dilindeki Coabana sözünden geldiği. Bu sözün anlamı muhteşem yer demek.
19. yüzyılın sonlarında İspanyol sömürü düzenine karşı çıkan Jose Marti bir gerilla savaşı başlatıyor. Adaya İspanyolların iki yüz bin asker çıkarması üzerine Havana limanında bir Amerika gemisinin batırılmasını bahane eden ABD İspanya’ya savaş açıyor. İspanya savaşı kaybedince Küba, ABD’nin himayesi altına giriyor ve ABD Guantanamo’da bir askeri üs kurma imtiyazına sahip oluyor.
1902’de Küba Cumhuriyeti kurulmuş olsa da artık burada ipler Amerika’nın elindedir. 1933 yılında ABD’nin desteği ile çavuş Fulgencio Batista bir darbe yapıyor ve sonraki yıl Küba’nın başkanı oluyor. Anayasaya göre başkanlık süresi 1944’de bittiğinde ABD’ye yerleşen Batista, 1952’de tekrar seçimlere girmek üzere Küba’ya dönüyor. Seçimi kazanamasa da yeniden bir darbe yaparak kendini başkan ilan ediyor. İlk icraatı da halkın kalan son umudu olan Küba Komünist Partisi’ni kapatmak oluyor.
Fidel Castro’nun liderliğindeki devrimciler 26 Temmuz 1953 günü Santiago de Cuba şehrindeki Moncado Kışlası’na saldırı düzenliyorlar. Bu tarihten itibaren devrim süreci 26 Temmuz Hareketi olarak adlandırılıyor. Bu saldırı Küba Devrimi’nin miladı olarak kabul ediliyor. Küba’da Devrim Bayramı bu tarihte kutlanıyor.
Saldırı başarılı olsa da Castro ve 25 devrimci yakalanıyor ve cezaevine konuluyor. 1955 yılında Castro’nun bir tehdit oluşturamayacağını düşünen Batista onu serbest bırakıyor. Fidel ve kardeşi Raul Meksika’ya gidiyorlar ve devrimi buradan örgütleme kararı alıyorlar. Burada, daha önce Guatemala’da bulunan Kübalı devrimciler, orada tanıştıkları Arjantinli bir doktoru, Castro’larla tanıştırıyorlar. Tahmin ettiğiniz gibi bu kişi Devrimci Ernesto Guevara'dan (okunuşu Gevara) başkası değil. ”Che”, onun kendine koyduğu takma adı. Castro kardeşler ve Che artık devrim yolunda birlikte yürüyeceklerdir.
Batista’yı devirmek için 25 Kasım 1956’da Granma teknesinde 82 devrimciyle birlikte Küba’ya doğru yola çıkarlar. Teknenin kapasitesi 25 kişiliktir. Aşırı ağırlıktan dolayı Küba sahillerine varmaları sekiz gün alır. Devrim karargahı olarak seçtikleri Sierra Maestra dağlarına doğru yürürler. Ancak Batista bu çıkarmadan haberdar olmuştur ve 5 Aralık günü devrimcilere karşı saldırı düzenletir. Saldırıdan aralarında Castro kardeşlerin ve Che’nin de bulunduğu 20 devrimci sağ olarak kurtulur.
Dağlara çekilen devrimciler, Radio Rebelde'yi (Asi Radyosu) kurarak propaganda yürütürler. Bu Che’nin fikridir. Propaganda halkın üzerinde çok etkili olur. Batista güçleri dağlarda operasyonlar düzenleseler de bu grubu bir türlü yok edemezler.
1958 yılı boyunca devrimciler La Plata, Las Mercedes, Yaguajay’da saldırılar düzenlerler. 31 Aralık 1958’de Che’nin komutasında Santa Clara’ya saldırırlar. Santa Clara saldırısında Batista’nın gönderdiği cephane yüklü bir tren ele geçirilir. Bölgedeki askeri garnizonların teslim olmasıyla kent devrimcilerin kontrolüne geçer.
Durum karşısında panikleyen Batista, ertesi gün ülkeyi terk eder.
8 Ocak günü Fidel Castro, uzun bir zafer yürüyüşünün ardından Havana’ya girer.
İlginçtir ki Castro, 15 Nisan 1959’da ABD’yi ziyaret etmiş ve orada kendisi ile mülakat yapan gazetecilere komünist olmadıklarını söylemiştir.
Devrimin ardından Küba’da zorluklarla dolu bir yeniden yapılanma dönemi yaşanır. Toprak ve işletmeler devletin kontrolü altına alınır. Amerikalı zenginlerin gözdesi kumarhaneler ve genelevler kapatılır. Ekonomide kapsamlı reformlara girişilir. Bu dönemde Che, Maliye Bakanı ve Küba Merkez Bankası Başkanı olarak ekonominin başına geçecektir. 1961 yılında basılan kağıt paralara Che olarak imzasını atar.
Devletleştirilen şirketler arasında Amerikan şirketleri de vardır. 1960 ağustuos ayında ABD Başkanı Eisenhower, Küba’nın ABD’deki tüm varlıklarını dondurma kararı alır ve bu ülkeye ambargoyu başlatır. Bugüne değin süren bu uygulama dünyanın en uzun süren ambargosudur.
1961 nisanında Amerika’da yerleşik Kübalılar Castro’yu devirmek için bir çıkarma yaparlar. "Domuzlar Körfezi Çıkarması" olarak bilinen bu operasyon, arkasında ABD’nin desteği olmasına rağmen başarısız olur. Bu çıkarmadan sonra Castro, Küba Devrimi’nin Marksist-Leninist olduğunu açıklar. Küba, artık Sovyetler Birliği’ne yakınlaşmıştır.
1962 yılında dönemin SSCB Başkanı (o zamanki adıyla SSCB Komünist Partisi Birinci Sekreteri) Nikita Hruşçov (Türkçede nedense Kruşçev denir) Küba’ya füze yerleştirme kararı alır ve füze krizi patlak verir. ABD Başkanı John F. Kennedy de Türkiye’ye füze yerleştirir. Bu bilgi Türkiye’de 40 yıl halktan gizli tutulacaktır. Dünyayı nükleer bir savaşın eşiğine getiren kriz, diplomatik yollarla çözülür. SSCB füzeleri söker. ABD de muhtemelen Türkiye’deki füzeleri söker ama gizli tutulduğu için resmi açıklama yapılmaz. Bu krizdeki serüvenciliğinden dolayı Hruşçov, 14 Ekim 1964’de görevinden alınır ve kendisinin ilerleyen yaşı ve sağlık sorunları nedeniyle istifa ettiği resmî olarak duyurulur.
Böyle zor zamanlarda Küba Hükümeti’nde görev alan Che ise her şeyin üstünde tuttuğu devrim ideallerinin peşindedir. Castro’yu pragmatist olmakla suçlamakta ve açık bir şekilde eleştirmektedir. Düzenin adamı olmadığı açıktır. Onun doğasında eleştiri ve başkaldırı vardır. Diğer taraftan Fidel de, batı ile kurmaya çalıştığı iyi ilişkileri Che’nin zedelediğini düşünmektedir. Onu sık sık yurt dışı seyahatlere gönderir. Che, Avrupa, Asya ve Afrika’da pek çok ülkeyi ziyaret eder. Konferanslara konuşmacı olarak katılır. Kongo’da, Avrupalı emperyalistlere karşı savaşan devrimcilere destek verir. Son olarak da Bolivya’da devrimci gerillalara katılır. 9 Ekim 1967’de Bolivya askerleri tarafından pusuya düşürülür ve öldürülür. Öldüğünde sadece 39 yaşındadır. Elleri kesilerek parmak izi kontrolü için Arjantin’e gönderilir. Bolivya’da saklı tutulan bir yere, öldürülen diğer devrimcilerle birlikte gömülür.
1995 yılında Bolivyalı eski bir general Che’nin gömüldüğü yeri açıklar. 17 Ekim 1997’de Che’nin naaşı Küba’ya getirilerek, zafer kazandığı Santa Clara’da kendisi için hazırlanan anıt mezara gömülür. Küba’yı ziyaret eden sosyalistler Santa Clara’yı mutlaka ziyaret ederler.
Castro, Che’nin öldüğünü Küba halkına açıklarken şöyle der:
“Gelecek nesillerin nasıl olmasını istiyoruz diye sorarsak şüphesiz cevabımız Che gibi olmalarıdır. Bugünün değil geleceğin insanıydı. Che, insanlık için örnek modeldir.”
Che, dünyanın her yerinde başkaldırının simgesi haline geldi. Sadece sosyalist devrimcilerin değil, haklarını arayan tüm insanların örnek modeli oldu ve onlara ilham verdi.
Küba, bir tarafta Amerikan ambargosu, diğer tarafta sırtlarını dayadıkları sosyalist blokun çöküşü karşısında ayakta kalmanın ve mevcut sistemi devam ettirmenin yollarını arıyordu.
Castro, Bağlantısızlar Hareketi’ne çok önem veriyordu. Orta ve Güney Amerika ile olduğu kadar Afrika ve Asya ülkeleri ile de ilişkilerini geliştirdi. Küba ekonomisi temelde şeker üretimine dayanıyordu. Bir başka ürün de dünyaca ünlü Havana puroları. Dünya ekonomik krizlerden geçerken, Küba’nın elinde bulunan sınırlı imkanlarla gelişebilmesinin güçlüğü ortadadır.
Buna rağmen eğitim ve sağlık alanında çok büyük adımlar atıldı. Eğitimin tüm aşamaları ücretsizdir. Sağlık konusunda Küba’nın vardığı nokta takdire şayandır. Küba’da vatandaşlar, tüm sağlık hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanırlar. Hastanelerin durumunu kendi gözümle görmek için kentin önde gelen Hermanos Ameijeiras Hastanesi’ne gittim. Hastane gayet sakin ve huzurluydu. Sırada bekleyen hiçbir hastaya rastlamadım. Konuştuğum insanlardan, yaşanılan tıbbî malzeme sıkıntısına rağmen sağlık kurumlarının çok iyi çalıştığını ve herkesin verilen hizmetten çok memnun olduğunu öğrendim. Bu arada Küba’nın yıllardır Afrika’ya ve Latin Amerika ülkelerine yaptığı sağlık yardımlarını anmadan geçmeyelim.
Ülkenin ekonomik kaynaklarının çok kısıtlı olduğunu iyi bilen Fidel, 1982 yılında turizm sektöründe yabancı yatırımlara izin verdi. Küba’nın bugün en büyük gelir kaynağına dönüşen turizm alanında o yıllardan itibaren İspanya, Fransa ve Kanada gibi ülkeler bugün sahip olunan tesislere yatırım yaptılar.
Fidel, ülkenin içinde olduğu enerji krizini hafifletmek amacıyla 2000 yılında Venezuela ile bir barter anlaşması yaptı. Bu ülkeden aldığı ucuz ham petrole karşılık, 30,000 sağlık personelini Venezuela’ya gönderdi
Medya Günlüğ - Ömer Yalçınkaya Makalesinden Kısaltılarak Alınmıştır
