1900 lü yılların başında Erdek ( Artaki ) Ekonomisi
Artaki (Erdek) ,
Kapıdağ Yarımadası'nın
(Gonia ( Ocaklar ),
Roda ( Narlı ),
Charaki ( İlhanköy ), Drakounta ( Doğanlar ), Vathy ( Turan ), Katatopos ( Ormanlı) tüm köylerinin ticaret merkezi olmuştur. Bu köylerin tüccarlar ve sakinlerinden başka, adalardan gelenler de (Marmaras, Aloni ( Paşalimanı ), Afisia ( Avşa ), Koutali (Ekinlik) ) Artaki pazarından mal satın alırdı. Öte taraftan da, Artaki'nin tüccarları, Panormos'tan (Bandırma) yiyecek maddeleri ve İstanbul’dan gelen giyim eşyalarını satın alırlardı..
Erdek sakinlerinin birçoğu tarım ve balıkçılıkla uğraşıyorlardı. Tarım faaliyetleri, zeytin ağaçları ve üzüm ekimi üzerine yoğunlaşmıştı.. Erdek çevresindeki geniş araziler zeytin ağaçlarıyla kaplıydı. Yıllık üretim, dört milyon oka (1 okka = 1280 gram) ulaştı. Bunların yarısı yemek için işlendi ve geri kalanlar yağ üretimi için kullanıldı. Zeytinyağı üretiminin büyük bir kısmı sadece Romanya'ya, Rusya'ya değil iç pazara özellikle İstanbula ihraç edildi
Erdeğin ana tarım ürünü (vasilika, beyaz, kolovika, rozakya, tragana, moschato, vb.) , pek çok çeşit üzüm idi. Bu üzümlerden ayrıca, her yıl yaklaşık 4 milyon okka şarap üretiliyordu. Şarap, aynı zamanda şarap yapanlara ait olan yelkenli teknelerle İstanbul'a taşınır, ağırlıklı olarak İstanbul pazarı tarafından mükemmel bir kalite nedeniyle tüketilirdi. 19. yüzyılın sonlarında Fransız şarap yapımı phylloxera'dan etkilenmiş olan dönemde birçok Erdek şarap üreticisi ve şarap tüccarı zenginleşmişti. Kasaba ekonomisi için önemli olan bir diğer ürün de Mudanya pazarına satılan ipek oldu. Erdek’de yıllık ipek koza üretimi 250.000-300.000 okkaya ulaştı. Erdek ayrıca, çeşitli meyvelerden (kirazlar, kayısı, kavun, ) üretti.
Kasabanın finansal hayatı da balıkçılık ve deniz taşımacılığına dayanıyordu.
Erdek'li balıkçılar esas olarak sardalya, uskumru ve orkinos için avlanırdı.
Mübadeleden önce Erdek yaklaşık 60 yelkenli gemiye sahipti; Bunlardan sadece bir tanesi bir Türk'e aitti bir Rum ekibi tarafından yönlendirilirdi. Erdeğin iki pazarı vardı: "Porta" olarak bilinen bir yerin yanında bulunan Türk pazarı ve limana yakın olan geniş bir meydanda bulunan Rum pazarı. İlkinde birkaç kahvehane, bakkal ve nalbant,marangoz gibi işlikler bulunurdu. Rum pazarı ise şehrin dükkanlarının çoğunu ve haftalık pazarını (her cumartesi düzenleniyor) barındırıyordu. Vapurların rıhtımın üst kısmı belediye binası, Gümrük binası, Tütün Tekeli binası ve Erdeğin en büyük kafeleri, en önemlileri "Tsardaki" olarak bilinen gazinosu idi.
Kaynak :
Prf.Dr.Stamatopoulos Dimitrios
Makedonya Üniversitesi
Balkan, Slav ve Doğu Çalışmaları Bölümü
Foto : Zeytınlı ada'dan Erdek'e bakış
DERLEYEN : SEBAHATTIN PRAVADILI .06-12-2022
