BASIN AHLAK KURALLARI VE İLKELERİ.. Aydın Akbal
Ülkemizde, yerelde her geçen gün kan kaybeden asıl işlevi ve görevi olan kamuoyu yararını gözetmenin uzağında kalan basının mesleki anlamda ilkeleri vardır. Bazı süreçlerde bu kuralların altının bir kez daha çizilmesinde yarar vardır.Basın mutlak kamucudur ; yani topluluk haklarını kişisel çıkar ve menfaatlerin hep önüne koymalıdırlar.Basın çalışanları ve kalemlerinin temel vicdani sorumluluğudur kamucu olmak.Bilginin bir metaya dönüştüğü serüveni ve taktikleri reddederler.Bu yinede bir tercih meselesidir işin ucunu açık bırakanlar mesleği istediği yöne çevirip adına başkaca da şeyler söylemeden bu kimliğin altında bir normalleştirmenin de öncüleri olmaktan kaçınmazlar. Bir yarış ortaya çıktığında hele ki bu bir seçmen seçim ve kararının oluşması ise,algı pazarlamasında borsa oluşturma hafifliğinden hiç çekinmeyen kişiliklerin cirit attığı bir işleyişe evriliverir. Basının yaşamsal kaygılarını anlamaktan öte bu çerçeveden bakmak çok da kabul gösterilecek bir durumunda çokda ötesindedir. Durum böyle kabul görünce, gücü olan haber alma özgürlüğü olan topluma akan bilgide kesintiye çarpıklığa sebep oluşturmaktadır.Hatta yaşamın her alanında bir yönlendirme ve -backraund-unda başka amaçlar barındıran hedeflere ulaşmanın aracı haline gelmekte.Mensupları da bu girdabın içinde yer almaya zorlanmaktadır. Esasen basın özgürlüğüne bağlı olarak bizim hukukumuzda basın kuruluşlarının ve basın mensuplarının uymak zorunda oldukları belirli bir “ilkeler metni” bulunmamaktadır. Doğal olarak basın kuruluşları ve basın mensupları açısından genel hukuk kurallarının ötesinde hukuken bağlayıcı nitelikte herhangi bir ilke veya kural bulunmamaktadır. Bu nedenle basın mensupları çalışmalarında hukukun genel kurallarına uymakla yükümlüdür. Ancak ülkemizde faaliyet gösteren Basın Konseyi’nin benimseyip ilan ettiği bazı temel ilkeler bulunmaktadır.
Bu ilkeler şunlardır:
BASIN AHLAK KURALLARI VE İLKELERİ
Yayınlarda hiç kimse; ırkı, cinsiyeti, yaşı, sağlığı, bedensel özrü, sosyal düzeyi ve dini inançları nedeniyle kınamamak, aşağılamamak,
Düşünce, vicdan ve ifade özgürlüğünü sınırlayıcı; genel ahlak anlayışını, din duygularını, aile kurumunun temel dayanaklarını sarsıcı yada incitici yayın yapmamak,
Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara alet etmemek,
Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer vermemek,
Kişilerin özel yaşamı, kamu çıkarlarının gerektirdiği durumlar dışında, yayın konusu yapmamak,
Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haberler, soruşturulmaksızın veya doğruluğuna emin olmaksızın yayınlamamak,
Saklı kalması kaydıyla verilen bilgiler, kamu yararı ciddi bir biçimde gerektirmedikçe yayınlamamak,
Bir basın organının dağıtım süreci tamamlanmadan o basın organının özel çabalarla gerçekleştirdiği ürün, bir başka basın organı tarafından kendi ürünüymüş gibi kamuoyuna sunmamak, ajanslardan alınan özel ürünlerin kaynağının belirtilmesine özen göstermek,
Suçlu olduğu yargı kararıyla belirlenmedikçe hiç kimse “suçlu” ilan etmemek
Yasaların suç saydığı eylemler, gerçek olduğuna inandırıcı makul nedenler bulunmadıkça kimseye atfetmemek,
Gazeteci, kaynaklarının gizliliğini korumalıdır. Kaynağın kamuoyunu kişisel, siyasal ekonomik vb. nedenlerle yanıltmayı amaçladığı haller bunun dışındadır.
Gazeteci görevini, taşıdığı sıfatın saygınlığına gölge düşürebilecek yöntem ve tutumlarla yapmaktan sakınmak,
Şiddet ve zorbalığı özendirici, insani değerleri incitici yayın yapmaktan kaçınmak,
İlan ve reklam niteliğindeki yayınların bu nitelikleri, tereddüde yer bırakmayacak şekilde belirtilmeli.
Yayın tarihi için konan zaman kaydına saygı göstermek,
Basın organları, yanlış yayınlardan kaynaklanan cevap ve tekzip hakkına saygı duymak.
BANDIRMA GERÇEK - 01-03-2019